Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

Οι «ιστορικοί ερευνητές» των Φιλιατών και ο Οσμάν Τάκα



Είναι αποδεδειγμένο ότι σε περίοδο κρίσης έρχονται στην επιφάνεια και όλα αυτά που τη δημιούργησαν, τις περισσότερες φορές με οδυνηρό τρόπο. Δεν είναι λοιπόν άστοχο που αρκετοί υποστηρίζουν: «να κάνουμε τη κρίση ευκαιρία». 
Δηλαδή να διορθώσουμε όλες εκείνες τις στρεβλώσεις που μας οδήγησαν στη χρεοκοπία ώστε να απελευθερωθούν  εκείνες οι δημιουργικές δυνάμεις που θα οδηγήσουν το τόπο και την οικονομία του στην "ανάκαμψη". 

 Σίγουρα η πολιτιστική παρακμή προηγήθηκε της οικονομικής. Στο τόπο μας, φαινόμενα πολιτιστικής παρακμής έκαναν αισθητή τη παρουσία τους τα τελευταία είκοσι τουλάχιστον χρόνια.  

Η ουσιαστική αντιμετώπιση αυτών των παρακμιακών φαινόμενων, όσες φορές επιχειρήθηκε, προσέκρουσε σε ένα «πολιτιστικό κατεστημένο» το οποίο στη καλύτερη περίπτωση ανεχόταν παθητικά αυτά τα φαινόμενα. 
Δεν ήταν λίγες οι φορές που αυτό το πολιτιστικό κατεστημένο λειτουργούσε ως «άλλοθι» σε δήθεν πολιτιστικές εκδηλώσεις, προσπαθώντας να «καμουφλάρει» τον εμφανέστατο «παρακμιακό» χαρακτήρα τους. 

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον επόμενο ήταν να αναπτυχθούν κάθε είδους στρεβλώσεις, κυρίως, ως προς την πρόσληψη εννοιών σχετικών με το πολιτισμό. 

Σε μικρές «κλειστές» κοινωνίες είναι ολοφάνερο ότι η «απομόνωση» βοήθησε στην ανάπτυξη αυτού του φαινόμενου. Η «ελεγχόμενη» πληροφόρηση επίσης δεν άφηνε και πολλά περιθώρια στη κατάδειξη αυτού του προβλήματος στο πραγματικό του μέγεθος. 
 Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε πολιτιστικό σκουπίδι της πρωτεύουσας αποζητά την «καλλιτεχνική» του αναγνώριση στην «άσχετη» επαρχία. Με το αζημίωτο φυσικά. 

Ενδεικτική είναι επίσης η αποδοχή που είχαν (και έχουν) τέτοιου είδους σκουπίδια σε ένα κοινό διαμορφωμένο κυρίως από την ποιότητα των κατά τόπους αντίστοιχων «πολιτιστικών» εκδηλώσεων. 

 Έτσι φτάσαμε στο σημείο να επιβεβαιώνεται η άποψη του Γιάννη Τσαρούχη που έλεγε ότι: «στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις». 
 Το βέβαιο είναι ότι σε ένα τέτοιο κλίμα οι πραγματικές αξίες θάβονται μαζί με την ελπίδα της «αναζωογόνησης’ και τη θέση τους παίρνουν οι δήθεν αξίες, φορείς ενός «πνιγηρού» ψευτο-συντηρητισμού, που επιβάλλουν (κυρίως) άσχετα άτομα, στο όνομα των παρηκμασμένων θεσμών. 

Το θέμα είναι μεγάλο και σίγουρα δεν εξαντλείται σε μια ανάρτηση. Άλλωστε δεν είναι και στις προθέσεις αυτού του δημοσιεύματος. 

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι πολυπληθείς αναγνώστες μας και γνώσεις κατέχουν και αντίληψη ικανή να διακρίνουν τα πράγματα διαθέτουν. Ο αριθμός και η ποιότητα των μηνυμάτων που δεχόμαστε, (όσο και αν ακούγεται κολακευτικό) μας οδηγεί αβίαστα σε αυτό το συμπέρασμα. 

Αφορμή για τα παραπάνω στάθηκε ένα δημοσίευμα που παρουσίαζε τον Οσμάν Τάκα ως Φιλιαταίο. 
Μπορεί να μην έχει και τόση μεγάλη σημασία ο τόπος που «άνοιξε» τα μάτια του ένα άτομο, όση ενδεχομένως έχει το τι έκανε μέχρι να τα «κλείσει». 

Όλα σχεδόν τα μηνύματα που λάβαμε για τη προηγούμενη ανάρτηση, εστιάζουν τις παρατηρήσεις τους όχι τόσο στην ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας (πράγμα αρκετά δύσκολο) όσο στην ευκολία που υιοθετούνται απόψεις ασύμβατες με την επιστημονική πρακτική του ιστορικού ερευνητή. 

 Με βάση τα μηνύματα που λάβαμε, παραθέτουμε απόψεις που σχεδόν όλες συγκλίνουν σε συγκεκριμένη κατεύθυνση, διαφορετική από εκείνη των Φιλιαταίων ιστορικών «ερευνητών». 

 Ο απαιτητικός αναγνώστης ας επιλέξει ότι του επιτρέπει η νοημοσύνη του. 

 Ο Οσμάν Τάκα (αλβ.Osman Takës) ήταν ένας από τους βασικούς συντελεστές για την Εθνική Αναγέννηση της Αλβανίας και γνωστός χορευτής της εποχής του. Γεννήθηκε στην Κονισπολη σε μία από τις πιο ισχυρές και πλούσιες οικογένειες της πόλης, την οικογένεια Τάκα γνωστή επίσης ως Alush Τάκα. 
 Ξεκίνησε ένοπλη εξέγερση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έγινε πρωταγωνιστής στην αλβανική αντίσταση κατά οθωμανικών δυνάμεων με αποτέλεσμα να τον επικηρύξουν. 
 Με τη δημιουργία της η Λίγκας του Πρίζρεν* διορίστηκε ως επικεφαλής του τοπικού παραρτήματος στην Πρέβεζα. Όταν το 1886 οι οθωμανικές δυνάμεις κατάφεραν να διαλύσουν τη League στην Πρέβεζα, ο Οσμάν Τάκα συνελήφθη κατηγορούμενος για προδοσία. Φυλακίστηκε στα Γιάννενα και καταδικάστηκε σε θάνατο. Όταν του ζητήθηκε να δώσει την τελευταία του επιθυμία του, αυτός ζήτησε να χορέψει. 
Η λαϊκή παράδοση λέει ότι ο χορός του ήταν τόσο όμορφος που οι τοπικοί χωροφύλακες του οθωμανικού στρατού, δεν τον εκτέλεσαν. Μετά από μερικές μέρες συνελήφθη και πάλι και εκτελέστηκε στη Κονισπολι.

 Εδώ έχουμε και ένα άλλο γεγονός που πάει να μπερδέψει λίγο τα πράγματα. Στην ίδια περιοχή υπήρξε και ένας άλλος Οσμάν Ντακο που εκτελέστηκε από τους Τούρκους, πολύ αργότερα, το 1918. Πρόκειται για συνωνυμία και αρκετοί τον μπερδεύουν με τον πρώτο. Ίσως αυτό το γεγονός να μπέρδεψε και τους «ερευνητές» των Φιλιατών. 

 Ας έρθουμε τώρα στις …ερμηνείες 

 Γράφουν οι ιστορικοί «ερευνητές» των Φιλιατών:
 «…Οσμαντάκας: «Χορός λεβέντικος με πολλά τσαλίμια και ρυθμό. Χορεύεται από μερακλήδες χορευτές. Το όνομα του το πήρε από κάποιον μεγάλο Αγά του τόπου, (εννοούν τους Φιλιάτες) τον Οσμάν Τάκα, ο οποίος ήταν λεβέντης και παλικαράς. 

Το τραγούδι έχει ως εξής: 
 Άιντε Οσμάν Τάκα, τη λεβεντιά σου να ΄χα! 
Τη λεβεντιά σου να ‘χα, γεια σου Οσμάν Τάκα 
Άιντε εσύ κοιμάσαι κι εγώ νυστάζω 
Σε συλλογιούμαι κι αναστενάζω 
Μαύρα μου μάτια κοντυλογραμμένα 
Ως πότε θα κοιμόσαστε χώρια από μένα; 
Ξύπνα Οσμάν Τάκα, και βάλε τα τσαρούχια 
Στρίψε τη μουστάκα Γεια σου Οσμάν Τάκα! 

Τώρα, αν αναλύσουμε τον παραπάνω χορό- τραγούδι πρέπει να πούμε ότι δεν είναι τραγούδι σαν τα δημοτικά, τα τσάμικα, τα συρτά κλπ. αλλά είναι παίνεμα σε ένα λεβέντη και χορευταρά τέτοια που έστηναν εκ του προχείρου οι οργανοπαίχτες για να καλοπιάσουν ένα μερακλή πρωτοχορευτή….) 

Λίγο παρακάτω σημειώνουν: 
(….Η λαϊκή μούσα υμνεί τη λεβεντιά και την παλικαριά, ακόμα και σε αυτούς που είναι αλλόθρησκοι…» 
 Τώρα, το πως γίνεται και η λαϊκή μούσα μετατρέπεται σε «γλειψιματία» οργανοπαίκτη (και το αντίστροφο) μόνο οι «ιστορικοί αναλυτές» των Φιλιατών μπορούν να μας εξηγήσουν. 

 Ας δούμε όμως τι γράφουν και οι αναγνώστες μας για το τραγούδι: 
«Ως γενναίος πολεμιστής και με την λεβέντικη αντιμετώπιση τόσο του αποσπάσματος όσο βέβαια του θανάτου, δεν άργησε να γίνει θρύλος για κάθε καταπιεσμένο. 
 Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός πως όλοι οι Βαλκανικοί λαοί διεκδικούν τον Σαμαντάκα και τον καλούν να ξυπνήσει, να γίνει zapata, να βάλει δηλαδή τα τσαρούχια και να στρίψει τη μουστάκα.

 Μωρέ γεια σου Σαμαντάκα, την λεβεντιά σου να ’χα, 
 την λεβεντιά σου να `χα, γεια σου Σαμαντάκα. 
 Α'ι'ντε εσυ κοιμάσαι, αχ κι εγώ νυστάζω, 
 σε συλογιούμαι κι αναστενάζω.
 Εσυ κοιμάσαι μωρε στα σεντονάκια, 
 κι εγώ γυρίζω στα έρημα σοκάκια. 
 Ξύπνα Σαμαντάκα, και φόρα τα τσαρούχια, 
 στρίψε τη μουστάκα, γεια σου μωρε Σαμαντακα. 

Γιατί κοιμήθηκε ο λεβέντης και τι πρόκειται να γίνει άμα ξυπνήσει; Σε ποια σεντονάκια κοιμάται? Ποιο είναι το θηλυκό πρόσωπο που πίνει φαρμάκια σύμφωνα με την ίδια παραλλαγή και ποιο το αρσενικό που νυστάζει κι αυτό συλλογιζόμενο τον κοιμισμένο Σμαντάκα? 

Ύπνος μάλλον είναι ο θάνατος και τα σεντονάκια είναι τα ... σάβανα. 

Άν με το ''ξύπνα" εννοεί η Λαϊκή Μούσα να επιστρέψει από τον άλλο κόσμο...με το ''κοιμάσαι" (είσαι νεκρός) και εγώ νυστάζω (ετοιμοθάνατος), τότε δεν είναι τυχαίο που ηρωποιήθηκε και αποτέλεσε ένα πρότυπο αντίστασης. 

Είναι φανερή η προσδοκία να επιστέψει ο επαναστάτης...να ξυπνήσει και να στρίψει τη μουστάκα και να βάλει τα τσαρούχια ! 

Αν το θεωρήσουμε μοιρολόι ,το ξύπνημα του Σαμαντάκα θα είναι και το ξύπνημα του άλλου/των άλλων 

Όλοι μα όλοι οι παραδοσιακοί χοροί προέρχονται από κινήσεις της καθημερινής ζωής. Οι γυναίκες χόρευαν όπως θέριζαν ή τσάπιζαν τα χωράφια, οι άντρες όπως πολεμούσαν. Ακόμα και σήμερα, οι χοροί των ποντίων, τα ζεϊμπέκικα και άλλα είναι πολεμικοί χοροί. 

Ο ραγιάς, ο υποταγμένος δηλαδή, είχε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Περπατούσε σκυφτός και παθητικός δείχνοντας την υποταγή του και ελπίζοντας να μην τον βάλει στο μάτι η εξουσία. 

Στον αντίποδα βρισκόταν ο λεβέντης που διατηρούσε την αξιοπρέπεια και περηφάνειά του και έδειχνε να μην τον τρομάζει τίποτα. Και μόνο η στάση του ενέπνεε την εξέγερση στους νέους που δεν είχαν ακόμα καμπουριάσει από την υποταγή. 

Η λεβεντιά σε καιρούς που η εξουσία σου έκοβε το κεφάλι χωρίς να δώσει λογαριασμό σε κανέναν ήταν ένα δείγμα επαναστατικότητας. Όταν μάλιστα ο λεβέντης χόρευε τον πολεμικό του χορό κατάμουτρα στον αφέντη, τότε το μήνυμα ήταν σαφές: δε σε φοβάμαι και μπορώ να σε τσακίσω!»


 Υ.Γ. Σίγουρα, η επαρχία Φιλιατών διαθέτει ικανούς και αξιόλογους καταγραφείς ιστορικών γεγονότων, των οποίων το έργο δύσκολα θα "υποτιμηθεί" από αυτόκλητους υπερασπιστές του είδους. 
Ας μη ξεχνάμε, ότι τα αυθαίρετα ιστορικά συμπεράσματα, κυρίως προϊόντα αφελούς επιχειρηματολογίας πέρα από την άγνοια, τις περισσότερες φορές κρύβουν και σκοπιμότητες. 


*Η Ένωση για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων του Αλβανικού Έθνους, κοινώς γνωστή ως η Λίγκα του Πρίζρεν ( Αλβ: Lidhja e Prizrenit ) ήταν μια αλβανική πολιτική οργάνωση που ιδρύθηκε στις 10 Ιουνίου 1878 στο Πρίζρεν , στο Κοσσυφοπέδιο επαρχία (βιλαέτι ) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας . Περισσότερα εδώ